澳门回归是什么时候

Холбооны Б?гд Найрамдах Ардчилсан Балба Улс ?????? ???????????? ???????? ????? (Балба) Sa?ghīya Lokatāntrika Ga?atantra Nepāla
Далбаа С?лд
Уриа: ???? ??????????? ?????????? ?????? (Санскрит) Janani Janmabhumishcha Swargadapi Gariyasi "Эх, эх орон хоёр диваажингаас ч эрхэм"
Т?рийн дуулал: ???? ????? ????? (Балба) Sayaun Thunga Phulka "Зуу зуун цэцгийн ?р"
Балбын хяналтад байгаа газар нутгийг тод ногооноор; нэхэмжилсэн газар нутгийг цайвар ногооноор.
Нийслэл ба томоохон хот	Катманду 28°10′N 84°15′E
Албан ёсны хэл	Балба хэл
Х?лээн з?вш??р?гдс?н ?ндэсний хэл	Б?х эх хэлн??д (Балбын хэлн??дийг харах)
Угсаатны б?лг??д (2011)	31.25% Кхас 16.6% Чтери 12.2% Бахун 1.6% Тхакури 0.86% Санньяса 7.1% Магар 6.6% Тхару 5.8% Таманг 5% Невар 4.4% Мусальман 4% Ядав 2.3% Раи 2% Гурунг 1.5% Лимбу 19.47% Бусад
Шашин (2011)	81.3% Хинд?изм 9.0% Буддизм 4.4% Ислам 3.1% Кирант 1.4% Христ 0.5% Пракрити 0.3% Бусад
Ард т?мний нэршил	Балбачууд?
Т?р засаг	Холбооны парламентын б?гд найрамдах улс
? Ер?нхийл?гч	Рам Чандра Поудел
? Дэд Ер?нхийл?гч	Рам Сахая Ядав
? Ер?нхий Сайд	Пушпа Камал Дахал
? Ер?нхий ш??гч	Хари Кришна Карки
Хууль тогтоох байгууллага	Холбооны Парламент
? Дээд танхим	?ндэсний Ассамблей
? Доод танхим	Т?л??л?лгчдийн танхим
Т??х
? ??сгэн байгуулав	9 сарын 25, 1768 оны
? Сугаулийн гэрээ	3 сарын 4, 1816 он
? 1923 оны Балба-Британийн гэрээ	12 сарын 21, 1923 он
? Холбооны Б?гд Найрамдах Улс	5 сарын 28, 2008 он
? Одоогийн ?ндсэн хууль	9 сарын 20, 2015 он
Газар нутаг
? Нийт	147,516 км2 (93)
? Усны эзлэх талбай (%)	2.8%
Х?н ам
? 2022 тооцоо	30,666,598 (49)
? Нягтаршил	180/км2
ДНБ (ХАЧП)	2022 тооцоо
? Нийт	▲ $141.1 тэрбум (84)
? Нэг х?нд ноогдох	▲ $4,677 (150)
ДНБ (нэрлэсэн)	2022 тооцоо
? Нийт	▲ $39 тэрбум (102)
? Нэг х?нд ноогдох	▲ $1,293 (167)
ОТББИ (2010)	32.8 дундаж
ХХИ (2019)	▲ 0.602 дундаж · 142
М?нг?ний нэгж	Балба рупи (Rs, ??) (NPR)
Цагийн б?с	UTC+05:45 (Балбын Стандарт Цаг)
Огнооны формат	ЖЖЖЖ/СС/??
Жолооны тал	з??н
Утасны томьёо	+977
Домэйн нэр	.np

百度 这些新闻影片大多拍摄于1930前后，其中不少为有声影片。

Балба (монгол бичгээр ??????? → balbv, балба. ????? → [небал], гуравдагч хэлээр Непал) албан ёсоор Холбооны Б?гд Найрамдах Ардчилсан Балба Улс (балба хэл. ????? ???????????? ???????? ?????, англи. Federal Democratic Republic of Nepal). - Ази тивийн ?мн?д хэсэгт Хималайн ?в?р бэлээр Хятад, Энэтхэг хоёр орны дунд далайд гарцг?й, уртаашаа 800 км, ?рг??ш?? 250 км тэлсэн 147,181 км² газар нутагтай орон. Нийслэл нь Катманду. Н?Б-ийн 1955 оны гиш??н, тусгаар тогтносон б?рэн эрхт улс гэдэг 26 сая х?н амтай орон.

Т?р улс

Бурангуй нийгэмт 1768 онд Притви Нараян Шах олон газрыг хураан захирснаар Балба улс тогтжээ. Эрчээ авсан ?едээ Т?в?д, Энэтхэгт нэвтэрч 1788-1792 онд Чин улс, 1815–1816 онд Британитай дайтаж байв. 1846 онд Жан Бахадур (баатар) Рана сайдын х?ч н?л?? вангийн с?рийг дарж нэр т?дий болгожээ. Англичуудын дэмжлэгтэйгээр гарсан Рана омгийнхон тийнх?? зуун гаран жил ноёлов. Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа 1940-??д оны с??лээр ардчилсан х?д?лг??н, нам, зэвсэгт тэмцэл ??сээд 1951 онд Ранын дэглэмийг унагаж, вангийн засгийг сэргээн тогтоосон. Энэтхэг дэмжин оролцож байв. Ван, засгийн газар харшиж ван аргаг?й дийлж 1959 онд намг?й болжээ. Балбын вант улс (1768–2008) 1990-ээд оноос ахин ардчиллыг х?сэгчдийг бай болж 1996 онд байгуулагдсан маоист ?зэлтэй Балбын эв хамт намын толгойлсон иргэний дайн 18 мянган х?ний аминд х?рсний эцэст 2008 онд хаант т?р халагдаж, б?гд найрамдах засаг, холбооны т?рийн байгууламж б?хий албан ёсоор Холбооны Б?гд Найрамдах Ардчилсан Балба Улс (ХБНАБУ) ??сээд байгаа юм. Г?йцэтгэх (Засгийн газар), хууль тогтоох (601 гиш??нтэй), ш??х засаглал гэсэн гурван б?тэц б?хий т?ртэй.

Ер?нхийл?гч

Балбын Ер?нхийл?гч нь ёслолын ??рэг г?йцэтгэж, зэвсэгт х?чний ер?нхий командлагчийн албыг хашдаг бол Ер?нхий сайд нь эрх мэдэл б?хий ?ндэстний удирдагч юм. Ер?нхийл?гчийг шууд бус сонгуулиар таван жилийн хугацаатай сонгодог. Балбын 45 нас х?рсэн, холбооны парламентад сонгогдох эрхтэй аливаа иргэн ер?нхийл?гчийн сонгуульд нэр дэвшиж болдог байна. Ер?нхийл?гчийн байнга оршин суух харш нь Катманду дахь Растрапати Бхаван юм.

2008-2015 онд Рам Баран Ядав ер?нхийл?гч??р ажиллаж байв. Эрх баригч Коммунист намын дэд даргаар ажиллаж байсан хатагтай Бидхья Деви Бхандари 2015 оны 10-р сараас 2023 оны 3-р сар Балбын парламентаас 327 санал авч сонгогдож ажиллсан. 2023 оны 3-р сарын 13-наас хойш Балбын Ер?нхийл?гч??р 1944 онд т?рс?н Рам Чандра Паудел сонгогдон ажиллаж байна.

• 
  Патан хотын хуучны хинд? с?м
• 
  1920 оны Балбын язгууртан
• 
  2007 он. Прачанда улс т?рч
• 
  Балбын т?рийн ордон

Гадаад харилцаа

Балба нь далайд гарцг?й орон б?г??д БНХАУ, Энэтхэг гэсэн хоёр том х?рш??дийн дунд оршдог. Тус улсын хойд хэсэгт Гималайн нуруу нь Хятад улстай нэвтрэх боломжг?й хилийн зурвас болдог. Балба нь ?мн?д, з??н, баруун талаараа Энэтхэгээр х?рээлэгдсэн байдаг. Далайд гарцг?й Балба улс нутаг дэвсгэрээр нь дамжин ?нг?р?х ачаа тээвэрлэлтийн улмаас Энэтхэгээс хараат болсон. Британийн Энэтхэг (1858-1947) оршин тогтнох ?ед Балба улс ??рийг?? бусдаас тусгаарлах бодлого баримталж байв. Тус улс колоничлолын тэлэлтээс хэсэгчлэн зайлсхийж, тусгаар тогтнолоо хадгалж ?лдсэнтэй холбоотой юм. 19-р зууны дунд ?еэс Британийн эзэнт г?рэн Энэтхэгийг б?рэн байлдан дагуулж, Хятад дахь Чин г?рнийг (1644-1911) м?х?ж байх ?ед Балба Лондонтой гэрээ хийж ??рт?? хамгийн сайн н?хц?л б?рд??лж чадсан юм. Дотоод улс т?рд?? автономит байдлаа хадгалснаар Балба улс гадны т?рэмгийлэлд Британийн эзэнт г?рнээр хамгаалуулах баталгааг авчээ. ??ний хариуд Лондон Балбаас Британийн Энэтхэгт дэг журмыг сахиулахад чухал ??рэг г?йцэтгэх Гуркийн цэргийн анги нэгтгэлийг б?рд??лж авчээ.

Газар з?й

Балба улс умард хэсгээрээ БНХАУ-ын Т?в?дийн ??рт?? засах оронтой, ?мн?д хэсгээрээ Энэтхэг улсын Уттаракханд, Уттар-Прадеш, Бихар, Баруун Бенгали болон Сикким мужудтай хил залгадаг байна. Балба улсыг байгалийн гурван б?с болгож ?знэ. Нутгийн умард х?в??г??р альпийн нуга, н?цгэн хад, м?нх цас, м?с?н гол б?хий х?йтэн Хималайн ?нд?р нуруу сунайна. Балба-Хятадын хилийн зурваст Канченжунга, Лхоцэ, Макалу, Чо Оюу, Дхаулагари болон дэлхийн хамгийн ?нд?р 8848,86м Жомолунгма (балба хэлээр сагарматха, англи. Mount Everest) гэх оргил зэрэг далайн т?вшнээс дээш 8000 м-ээс ?нд?р уулс с?ндэрлэжээ. Дунд б?с буюу навчит, шилм??ст ойтой уулс, ?нд?рл?г газарт д.т.д 800-4000 м ?нд?р нутаг хамрагдана. Энэтхэгтэй хиллэх ?мн?д хэсгийн Ганга м?рний нам доор газрын зах зурвасаар тропикийн ой тархсан б?г??д 2000 мм-ээс их тунадас унаж, I сард +15°С, VII сард +30°С халуун дулаан байдаг.

• 
  Топограф газрын зураг
• 
  Кали-Гандак голын хавцал
• 
  Жомолунгма (Сагарматха)
• 
  Муж, аймгийн газрын зураг

Засаг захиргаа

Засаг захиргааны хувьд 2018 оноос аймгуудаа багцлаад з?г чигээр нэрийдсэн 7 аймаг (????? - анчал) 77 хошуу (?????? - жилла) болгон х?гж??лж байгаа.

Балбын аймгууд

№	Аймаг	Аймгийн т?в	Газар нутаг (км2)	Х?н ам
1	Коши	Биратнагар	25 905	4 534 943
2	Мадхеш	Жанакпур	9 661	5 404 145
3	Багмати-Прадеш	Хетауда	20 300	5 529 452
4	Гандаки Прадеш	Покхара	21 504	2 413 907
5	Лумбини-Прадеш	Бутавал	22 288	4 891 025
6	Карнали Прадеш	Бирендранагар	27 984	1 168 515
7	Судурпаштин-Прадеш	Дхангадхи	19 539	2 552 517

Аж ахуй

Катмандугийн гудамж, зээл

Балба нь феодалын харилцаа ноёрхсон х?д?? аж ахуйн орон. Нийгмийн нийт б?тээгдэх??ний 70 орчим хувийг х?д?? аж ахуй гаргадаг. Х?д?? аж ахуйд буудай, эрдэнэ шиш, х?х тариа, арвай, шар будаа, гурвалжин будаа, тропикийн ойд чихрийн нишингэ, жут, тослог ургамал, тамхи, цайны бут тариалдаг. Х?нсний ногооны ба ?р жимсний аж ахуй эрхэлнэ.

Одос, сарлаг, хонь, ямаа, гахай ?сг?д?г. Аж ?йлдвэрийн х?гжл??р дорой. Н??рс, т?мрийн х?дэр, гялтгануур, догшин ш?? болон х?д?? аж ахуйн т??хий эдийг гар ?йлдвэрийн аргаар боловсруулдаг. Чихэр, тамхи, х?в?н, б?с даавуу, жут, тутарга цэвэрлэх жижиг ?йлвэр, завод ажилладаг. Металл боловсруулах, гэр ахуй ба гар урлалын ?йлдвэртэй. Гадаадад гол т?л?в Энэтхэг р?? жут, жутийн эдлэл, ?р тариа, чихрийн нишингэ, тамхи, ноос, арьс, эмийн ургамал экпортолдог.

Х?н ам

1951 онд 8,325,079 сая х?нтэй байсан Балба улс 2022 онд 30,666,598 х?нтэй болж ?сжээ. Х?н амын тооны жилийн дундаж ?с?лт — 1.35%. Тэр ч ??днээс залуусын орон. 14 х?ртэлх насны багачууд 35 хувь, 15-60 насны х?н 54 хувь, 60-аас дээш ахмад настан 8 хувийг б?рд??лж байгаа. Дундаж наслалт — 66.2 жил. Эр эм х?йсийн харьцаа —0.96. Хойд талын уулархаг газраар х?н ам ц??н, урд талын Инд-Гангын нам доор газраар х?н ам шиг?? суудаг. Нийслэл Катмандуд 975 мянган х?н, эргэн тойронд нь 2.5 сая х?н б?чин суужээ. Биратнагар (700 мянган х?нтэй), Покхара (260 мянга), Лалитпур, Бхаратпур, Бирганж (135,904) зэрэг бумаас олон х?нтэй хот бас байна.

Овог аймаг, отог яс маш олон. Кастын системтэй. 15.5% нь чтери ястан, 12.5% нь бахун, 7.1% нь магар гэх мэтээр зуугаад ??р нэр дурдаж болно.

Хэл, шашин

Улсын албан ёсны б?г??д х?н амын 44.6%-ийн т?р?лх хэл нь балба хэл. Самгарди суурьт энэ хэлээ диваа ?сгээр бичдэг.Балба улсын х?н амын 49 % нь непал хэлийг т?рл?х хэл ?здэг байна. Бусад дэлгэрсэн хэл: майтхили (12,4 %), бхожпури (7,6 %), тхару (5,9 %), таманг (5,2 %), невари (3,6 %) болон магар (3,4 %). Таманг, невар гэх мэт т?в?д-бирм т?рлийн хэлтэн хойд нутагт т?вл?н байна. Хэл угсаагаа дагаад 80% хинд?, 10% будда, 4% ислам шашин ш?тдэг.

Соёл

НТ? 563 онд шагж хааны агь, хожмын Бурхан багш мэндэлсэн газар одоо Балбын Лумбинид байна. 1997 онд дэлхийн газрын ?в??р б?ртгэгдсэн. Балбад ?лгэр домог арвин. ?Дал бхат? хэмээх цагаан будаа, ногоо, ш?л зэрэгц??лсэн хоол байдаг. М?н ?момо? хэмээх бууз бий. Балбачууд х?лб?мб?г, крикет их тоглоцгоодог. 1988 онд Бидхан хэмээх лам таэквондо-гоор зуны Олимпын х?рэл медаль авсан.

• 
  Угсаатны з?йн газрын зураг
• 
  Будаатай ?Дал бхат? хоол
• 
  Невар ястны баяр ёслолын ?еэр

Тээвэр

Балба улс дэлхийн тээврийн томоохон замуудаас тусгаарлагдсан хэвээр байна. ??ний зэрэгцээ тус улсын агаарын тээврийн х?д?лг??н нэлээд х?гжс?н: 47 нисэх онгоцны буудал байдаг б?г??д ??нээс 11 нь бетонон хучилттай, нислэгийн давтамж нь хэрэгцээ шаардлагад нийцдэг. Тус улсын хойд хэсгийн гуравны хоёр нь уулархаг газартай тул зам барих, засвар ?йлчилгээ хийхэд х?ндрэлтэй, зардал ихтэй байдаг. 2007 оны байдлаар тус улсын асфальтан замын урт 10142 км, шороон зам 7140 км байв. 2018 онд тус улсын ?мн?д хэсэгт нийтдээ 34 км урт хоёр т?м?р замын шугам тавигдсан.

Балбын нийт х?н амын гуравны нэг нь б?х улирлын чанартай замаас хоёр цаг алхах зайд амьдардаг. Саяхан л б?х засаг захиргааны т?в??дийг тус улсын нийслэл Катманду-тай авто замаар холбосон. 2009 онд замуудын 60 орчим хувь нь шороон зам б?г??д борооны улиралд зорчих боломжг?й байдаг юм. Катманду руу далайн харилцааг Энэтхэгийн Калькутта боомтоор дамжуулж хийдэг. Замын н?хц?л байдал муу байгаа нь Балбын иргэдэд х?нс, барааны зах, сургууль, эмнэлг??дэд х?рэхэд х?ндрэл учруулсан хэвээр байна.

З??лт, тайлбар

 Commons: Балба [улс орны зураг] – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Гадаад холбоос

Цэцэн. ?Балбын Вант Улс? (2006) wisdomklub.miniih.com. ?Монгол, Балбын харилцаа? (2010) Байгалийн ухааны баг. ?Балба улс?. Балба (Непал) (2011) Оюунчимэг. ?Баячууд нь ядуустаа атаархдаг Бурхны орон? (2011) shuud.mn. ?Непалын т?м?р зам Монголыг олон улстай холбоно? (2011)

Буянбадрах. ?Монголд 976, Балбад 977. Тэр юу вэ?? (2012) Т?г?лд?р. ?72 настай Непалын иргэн дэлхийн т??хэнд хамгийн намхан насанд х?рсэн х?нээр албан ёсоор тодорсон байна? (2012) Шагж. ?Балбад зорчсон тэмдэглэл? (2013) Анударь. ?Балбын монголчуудтай золгоё? (2013)